Biraz hareket nasıl olur?
Bedenimiz, her yaş grubunda farklı özelliklerde, hareketli olmak üzere programlanmıştır. Hareketli olmanın, sağlıklı olmak ve sağlığı korumak, bağışıklık sistemimizi güçlendirmek, metabolizmamızı hızlandırmak, kilo kontrolü sağlamak sureti ile hastalıklardan korumak gibi pek çok özelliği vardır. Ayrıca hareketli olmak, kişinin kendini tanımasına, sosyal gelişiminin, akademik başarı, zihinsel beceriler ve beyin fonksiyonlarının artırmasına olanak sağlamaktadır.
Tüm yaş gruplarında beden hareketliliği, yaşa özgü sağlık durumumuzu belirler. Beden, akıl ve ruh sağlığı, kaliteli bir yaşamın vazgeçilmezleridir.
1- Çocukluk dönemi nedir?
Çocukluk dönemini doğumdan 18 yaşına kadar olan uzun bir dönem olarak değerlendirdiğimizde, büyüme ve gelişme sürecini de göz önüne almamız gerekmektedir.
Çocukluk dönemleri:
- 0-1 yaş süt çocukluğu
- 1-3 yaş küçük çocukluk
- 3-6 yaş okul öncesi çocukluk
- 6-12 yaş okul çocukluğu
- 12-18 yaş ergenlik dönemleridir.
Tüm bu dönemlerde ve yaşlarda, beden eğitimi sağlık durumunu belirler. Çocukların sadece beden, akıl ve ruh sağlıklarının gelişmesi yeterli değildir. Aynı zamanda sosyal becerileri ve uyumlarının gelişmesi için de beden eğitimi gereklidir.
2- Çocuklarda gelişim dönemleri nedir?
Nöro-motor gelişim, bebek anne karnında iken başlar ve yaşam boyunca sürekli devam eder. Yaşamın ilk 3 yılında en hızlı olduğu dönemdir. Genetik özellikler, çevre etkisi, beslenme düzeni bu gelişme dönemini etkileyen faktörlerdir.
Yaşamın ilk 3 yılında kaba nöro-motor gelişim, yani büyük kas gruplarının (beden merkez grup kasları, bacak kasları) ön planda iken, daha sonra ince nöro-motor gelişim, yani küçük kas gruplarının (omuz, ön kol, eller) ve eklemlerin gelişimi ön planda olur.
3- Çocukların büyüme ve gelişme dönemlerinde fiziksel hareketliliklerin de farkı var mıdır?
Çocukların her yaş döneminde büyüme gelişmeleri farklıdır. Belirli bir kas, iskelet sistemi ve oksijenlenme kapasitesine sahip olduktan sonra egzersiz ve aktiviteye yeterli yanıt verebilirler. Büyüme ve gelişme dönemlerinin farklılıklar göstermesi dolayısı ile, çocukların fiziksel aktiviteye verdikleri yanıtlar da farklılık göstermektedir.
Örneğin 12 yaşından küçük çocukların kalp atım güçleri, dokuların oksijenlenme kapasitesi ve sempatik sistemin tüm kaslara gönderdiği çalışma sinyalleri yetersizidir. Ancak 12 yaşından sonra vücutlarındaki fizyo-anatomik değişiklikler sebebi ile egzersize verilen yanıt artarak, iyileşebilir. Çocukların olabilecek en erken dönemde spora ve egzersiz yönlendirilmesi ile kas kuvvetleri, esneklikleri, vücut kompozisyonları gelişir.
4- Çocuklar her aktiviteyi yapabilirler mi?
Hayır. Çocukların tüm bu gelişim basamakları bilinerek ve çocuklar izlenerek, kendi yaşlarına, fiziksel ve duyusal özelliklerine göre aktivite yapabilirler.
5- Duyusal sistemler nelerdir?
Sahip olduğumuz 8 duyu sistemimiz vardır. İnsanlar bu duyu sistemlerine göre hareket ederek aktivitelerini belirlerler.
- Görsel duyu sistemi,
- İşitsel duyu sistemi,
- Koku duyu sistemi,
- Tat duyu sistemi,
- Taktil (dokunma) duyu sistemi,
- Vestibüler (hareket) duyu sistemi,
- Propiyoseptif (denge) duyu sistemi,
- İnteroseptif (iletişim) duyu sistemi.
İlk 3 yaşta bu duyu sistemleri dengeli bir şekilde çalışan çocuk, bireyselleşmeye başlar. İlk 3 yaşta çocuğa tüm duyularını çalıştıracak uyaranlar verilmelidir, böylece öz-düzenleme yeteneği kazanılabilir.
6- Çocuklar yaşlarına uygun olarak nasıl aktif olabilirler?
Ne yazık ki, televizyon karşısında ve bilgisayar başında geçirilen saatler, spor alanlarının ve parkların azlığı, ailede spor alışkanlığının olmayışı çocuklarımızı her geçen gün spordan ve fiziksel aktiviteden uzaklaştırmaktadır.
2-5 yaş arasındaki çocuklar; yakın mesafeden fırlatma, koşma, yakalamaca ve sıçrama,
6-9 yaş arasındakiler; belirli mesafeye fırlatma, top yuvarlamaca, ayak üzerinde değişmeli sıçrama,
10-12 yaş arasındakiler; top ile oynana takım oyunları,
12 yaşından sonra kuvvet ve kas geliştirme egzersizleri ile aktif olabilirler.
7- Çocukları fiziksel aktiviteye yönlendirirken ailelerin nelere dikkat etmesi gereklidir?
- Aile olarak aktif olmaya dikkat edilmelidir.
- Çocukların yapabileceği ve sevebileceği aktiviteler seçilmelidir.
- Çocukla birlikte aktif zaman geçirirken, hep birlikte keyif alındığı çocuğa hissettirilmelidir.
Hayatta kazanılan başarının sadece akademik başarı olmadığını hatırlayarak, çocuklarımızın kendi hayatlarının aktivitesini kazanmalarına yardımcı olabildiğimiz sağlık dolu günler dilerim.
Dr. Sabahat Karakaşlılar
