Duyu piramidinin 3. sistemi olan propiyoseptif sisteme sıra geldi.
Propiyoseptif duyu sistemi:
Vücut farkındalığına sahip olma duyusudur. Vücudumuzun ve vücut parçalarımızın uzayda nerede olduğunu ve vücut parçalarımızın kendi arasında nasıl bir ilişkide olduğunu anlatan bir sistemdir. Eklemlerden ve kaslardan gelen bilgiler ile sağlanır. Gözler kapalı veya karanlıkta olunsa bile vücut farkındalığı sağlanır. Kaslardan alınan bilgiler ile ne kadar güç kullanılacağı hakkında, kas kontrolünün sağlanması hakkında da veriler sağlanır. Görsel verileri ayırt etmeye katkıda bulunur. Bedenimizin zaman ve uzayda hareket etmesine yardımcı olmaktadır.
Vücut farkındalığının uyaran arayışı olduğunda, genellikle yüksek sesle konuşma, ayakları yere sertçe vurarak yürüme, yazarken kalemi bastırarak kullanma yardımcı olur. Gözler kapalı veya karanlıkta olunduğunda ise hissedemediklerinden, güvensiz hissederler. Dengesini kuramadıklarından etraflarına sürekli çarpar, devirir.
İşlevsel olmayan propiyoseptif duyu sistemi olan çocukları nasıl anlayabiliriz?
- Zıplamak, koşmak, emeklemek gibi kas ve eklemlere bası yapan aktivitelerden kaçar.
- Oyuncaklarını sık sık kırar.
- Yürürken ayağını sertçe yere vurur.
- Ayakkabı bağcıklarını, kemerini, kol saati kayışını sıkı tutar.
- Vücut farkındalığı ve kas kontrolü zayıftır.
- Kalem tutması ve yazısı sorunludur.
- Otururken ellerini başının arasında tutma eğiliminde olur.
- Yeni fiziksel aktivite deneyimlerinden kaçınır.
- Koordinasyonu kötüdür.
- Denge ve hareketlerde sorun yaşar.
- Sıklıkla yaslanır ve zaman zaman başka kişilerin alanlarını işgal eder.
- Merdiven inip çıkmakta zorlanır.
- Karanlıkta bulunmaktan hoşlanmaz.
Propiyoseptif duyu sistemi dengede çalışmayan çocuklar aileleri ve pediatristleri tarafından erken dönemde fark edildiklerinde, terapistler tarafından uygulanan duyu bütünleme teknik ve tedavileri ile büyük oranda fayda sağlarlar.
İlk 3 duyu sistemi üzerinden gelen bilgiler işlenerek ‘ben’ duygusu ve vücut farkındalığı oluştuktan sonra, işitme, görme ve koku alma duyu sistemlerinin işlevi ile nesnelere anlam kazandırırız.
Dr. Sabahat Karakaşlılar
