Duyularımız ile ilgili yazıma devam edelim.

Duyu piramidindeki özellikle ilk 3 duyumuzu inceleyelim istiyorum. Çünkü temel duyularımız olmadan gelişim basamaklarındaki diğer duyular sağlıklı olarak tamamlanmamaktadır.

1- Vestibüler duyu sistemi:

Hareket duyusudur. İç kulakta yerleşmiştir. Başımızın ve vücudumuzun dünya yüzeyi ile o andaki ilişkisini sağlar. Boyun ve gözlerden merkezi sinir sistemine duyusal mesajların işlenmesi için sinyaller gönderir ve dolayısı ile düzgün ve etkin hareket edebilmemiz için kas tonusunu ayarlar. Yerçekimi algısı için mutlaka vestibüler sistem gelişmesi gerekmektedir. Dirence karşı, yerçekimine karşı hareket etme kabiliyetini verir. Hareket etme kabiliyeti; bize bildiğimizi göstermemizi sağlayan bir araçtır, bunu vücudumuzun dik duruşu ile gösterir. Bedenini iyi tanıyan ve kullanan birey ‘BEN’ duygusunu geliştirir. Ben duygusu olmadan ‘SEN’ duygusu gelişmez, yani empati gelişmez. Dolayısı ile empati kurma becerisi için öncelikle vestibüler duyu sisteminin gelişmesi gerekmektedir.

Vestibüler duyu sistemi aşırı hassas olan çocuklar genelde dik duruş bozuklukları gösterirler. Oturmaları, emeklemeleri, yürümeleri geç olur. Sık sık düşerler, oyun parkında aktif hareketler göstermezler, yüksekten korkarlar. Araç tutan çocukların vestibüler sistemleri aşırı hassasiyet gösterir. Genelde yavaş, temkinli, ayakları sürekli yerde olsun isteyen bireylerdir,  etrafında hareket eden eşyalar ve insanlar onları ürkütür.

Tersi olarak vestibüler duyu sistemi az hassas olanlar ise, hareketli, yerinde duramayan, tırmanan, zıplayan, oyun parkında aktif hareketleri olan, tehlikeden korkmayan çocuklardır. Genelde dikkatsiz, dağınık, dürtüsel hareket eden bireylerdir.

İşlevsel olmayan vestibüler duyu sistemi olan çocukları nasıl anlayabiliriz?

• Sallanmak, dönmek, kaymak gibi aktiviteleri sevmezler, veya tam tersi sürekli kıpır kıpırdırlar.
• Sürekli temkinlidirler, oturmayı severler veya tam tersi oturmak zor gelir ve sürekli hareket etme isteği içindedirler.
• Güvendiği bir yetişkinin elinden tutmak ister, annesinin yanından ayrılmak istemez.
• Gerçek bir tehlike olmasa bile sürekli korkar, veya tam tersi tehlikeli durumlarda bile risk alır, cesaretlidir, sürekli atik davranır.
• Yerde otururken bacaklarını ‘W’ şeklinde tutmaya eğilimlidir.
• Bebekken emeklemeyi sevmez, yüzükoyun yatmayı sevmez.
• Kasları güçsüzdür, çabuk yorulur ve genelde kucakta taşınmak isterler.
• Kalem tutarken, makas ile keserken el kaslarının güçsüz olması sebebi ile beceriksizdirler.
• Dikkati sürdürmekte ve göreve odaklanmakta zorluk çekerler.
• Verilen talimatları, dikkatini sürdüremediğinden tamamlayamaz.
• Eşyalarını sürekli kaybeder, unutkandır.
• Kendi kendini kontrol edemez, durup düşünemez.

Vestibüler sistemi dengede çalışmayan çocuklar aileleri ve pediatristleri tarafından erken dönemde fark edildiklerinde, terapistler tarafından uygulanan duyu bütünleme teknik ve tedavileri ile büyük oranda fayda sağlarlar.

Dr. Sabahat Karakaşlılar